Lưu ý quan trọng đầu tiên là phụ huynh cần xác định xem trẻ có tiền sử tiếp xúc với người lớn hoặc bạn đồng trang lứa đã bị Thủy đậu không? Nếu trẻ chưa được tiêm ngừa mà lại tiếp xúc với bệnh nhân mắc bệnh Thủy đậu thì khả năng trẻ sẽ bị mắc bệnh tới 99%.

Biểu hiện ban đầu của bệnh Thủy đậu cũng giống như tình trạng nhiễm siêu vi (còn gọi là nhiễm vi rút) thông thường khác như trẻ có thể bị sốt, nhiệt độ thường từ 38,0oC – 38,5oC, trẻ có cảm giác mệt mỏi, biếng ăn, một số trẻ có cảm đau đầu hoặc đau nhức các cơ bắp.

Triệu chứng đặc trưng của bệnh Thủy đậu là phát ban dạng sẩn (nghĩa là ban gồ lên mặt da) và nổi bóng nước (còn gọi là nốt rạ), thời điểm phát bóng nước vào khoảng 2 – 4 ngày sau khi bị lây nhiễm. Bóng nước của bệnh Thủy đậu cũng không khó nhận diện với đặc điểm bóng nước thường nổi thành từng chùm với những kích cỡ khác nhau, nếu chịu khó để ý sẽ thấy mụn nước có phần lõm vào ở vùng trung tâm. Khi mụn nước tự vỡ, dịch trong mụn nước sẽ tràn ra da gây ngứa ngáy rất khó chịu cho bệnh nhân. Ở những trẻ có sức đề kháng yếu kém số lượng mụn nước nổi trên da rất nhiều có thể từ 100 – 500 mụn nước.

Khả năng lây nhiễm ở trẻ có thể xảy ra 2 – 4 ngày trước khi khởi phát  triệu chứng, và kéo dài tới 7 ngày sau khi bệnh nhân đã nổi bóng nước, chính vì vậy khi trẻ mắc bệnh thủy đậu phải cho trẻ nghỉ học cho đến khi mụn nước đã khô mày, thường khoảng 10 ngày để trẻ được chăm sóc tốt và hạn chế sự lây lan cho những trẻ lành khác trong trường học và trong cộng đồng. Chăm sóc trẻ tại nhà cần chú ý 3 nguyên tắc vệ sinh quan trọng sau đây:

Vệ sinh phòng ở của bệnh nhân sạch sẽ hàng ngày bằng dung dịch nước Javel hoặc dung dịch Cloramin B, đảm bảo phòng ở của trẻ luôn sạch sẽ, thông thoáng, tránh gió lùa.

Giữ vệ sinh Tai – mũi – họng bằng cách cho trẻ xúc miệng bằng nước muối loãng hoặc dung dịch a xít boric 1%.

Giữ vệ sinh da đúng cách nhằm bảo vệ da luôn khô, sạch để hạn chế sự bội nhiễm vi khuẩn. Nên cho trẻ tắm rửa sạch sẽ mỗi ngày bằng xà bông sát khuẩn với nước ấm, mụn nước đã bị vỡ có thể dùng dung dịch xanh Methylen hoặc thuốc tím Milian 0,25%o bôi trực tiếp trên da.

Hạn chế việc gãi do ngứa bằng cách cắt gọn móng tay của trẻ hoặc cho trẻ nhỏ mang bao tay vải để tránh tổn thương do gãi. Khi cần thiết bác sĩ có thể cho trẻ dùng thuốc chống ngứa.

Chú ý chế độ ăn giàu dinh dưỡng bằng các loại thức ăn mềm, ấm, lỏng dễ tiêu. Trẻ khó ăn có thể chia nhỏ bữa ăn giúp trẻ tiêu hóa dễ hơn trong thời gian bệnh. Cho trẻ uống nhiều nước ép trái cây giàu vitamin và khoáng chất nhằm tăng cường sức đề kháng cho trẻ.

Chăm sóc tại nhà nên tuyệt đối tránh 3 thói quen dưới đây để hạn chế đến mức tối đa những biến chứng nguy hiểm của bệnh, đó là thói quen:

• Ủ trẻ quá kỹ.

• Kiêng tắm nhưng lại dùng gốc rạ hoặc các loại lá cây không rõ nguồn gốc tắm hoặc đắp lên da của trẻ.

• Châm chích cho mụn nước nhanh vỡ với suy nghĩ sẽ giúp trẻ mau hết bệnh.

Bệnh thủy đậu nếu được chăm sóc đúng cách, nhất là việc giữ vệ sinh da, vệ sinh cá nhân tốt thường bệnh sẽ tự khỏi trong vòng 10 – 14 ngày và không để lại bất kỳ biền chứng nào. Những biến chứng nghiêm trọng của bệnh Thủy đậu thường gặp được ghi nhận là:

Nhiễm trùng nốt đậu dẫn đến lở loét da trẻ, nếu không được điều trị tích cực và đúng cách có thể để lại sẹo xấu vĩnh viễn trên da.

-      Nhiễm trùng huyết làm suy sụp sức khỏe của trẻ, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.

-      Biến chứng viêm não, viêm màng não do Thủy đậu tuy hiếm gặp nhưng thường để lại những dư chứng nặng nề như bại não, điếc, chậm phát triển tâm thần, động kinh…gây ra gánh nặng bệnh tật cho gia đình và xã hội.

-      Một số bệnh nhi có thể xuất hiện biến chứng viêm phổi nặng do vi rút thủy đậu.

Phòng ngừa tạm thời là giúp trẻ nâng cao ý thức tự phòng vệ trước sự tấn công của vi rút Thủy đậu như hạn chế tiếp xúc với người nhiễm bệnh, giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống tốt.

Phòng ngừa chủ động, hiệu quả và an toàn nhất là đưa trẻ từ 12 tháng – 15 tháng tuổi đi tiêm ngừa vắc xin Thủy đậu, một vắc xin đã được kiểm chứng là hiệu quả bảo vệ cao (sau tiêm chủng khả năng phòng ngừa đạt 95% – 97%), với độ an toàn gần như tuyệt đối (chỉ khoảng 5% người chủng ngừa bị sốt nhẹ sau tiêm).

Theo khuyến cáo của Hiệp hội tư vấn và thực hành tiêm chủng Hoa Kỳ (gọi tắt là tổ chức ACIP), để bảo vệ trẻ tối ưu và phòng tránh tình trạng tái nhiễm thủy đậu sau tiêm chủng phụ huynh nên cho trẻ tiêm đủ 2 liều vắc xin thủy đậu, liều thứ 2 cách liều đầu tốt nhất sau 6 tuần hoặc tiêm nhắc liều thứ 2 lúc trẻ được 4 – 6 tuổi để gia tăng hiệu quả bảo vệ cho trẻ.

                                                 Phan Thị Thu Thùy                                                          

Trung tâm CSSKSS Khánh Hòa