Rất không may là chúng ta khó mà chẩn đoán mọi việc liên quan đến cái sự nhỏ - to của thai nhi chỉ tại một thời điểm, chỉ qua một lần khám hay một xét nghiệm chuyên biệt nào đó. Nghĩa là những gì liên quan đến sự phát triển của bé là cả một quá trình thăm khám, theo dõi, đo đạc và…một ngày nào đó, bác sĩ nói rằng: "Em bé nhỏ xíu!"

Thai nhi nhỏ xíu được hiểu là khi cân nặng bé nhỏ hơn những bé cùng tuổi thai ở một mức nhất định nào đó. Cân nặng thai nhi không chỉ đơn giản để đánh giá bé lớn bằng mấy em bé khác hay không, mà chủ yếu là ảnh hưởng như thể nào đến sự phát triển trong bụng mẹ, và kể cả giai đoạn sau khi bé chào đời. Nếu bác sĩ nói “thai nhỏ so với tuổi thai” nghĩa là em bé nhỏ hơn 9 em bé khác trong số 10 em bé cùng tuổi thai, nhưng sức khoẻ chưa có gì đe doạ trong thời điểm hiện tại.

Nếu bác sĩ nói “thai chậm tăng trưởng trong tử cung” nghĩa là bé quá nhỏ và có nguy cơ ảnh hưởng đến sự sống. Nếu nghĩ một cách tiêu cực, mấy em bé này buộc phải được giám sát kỹ càng, có thể mắc bệnh nào đó không hề đơn giản, có thể chưa kịp chào đời… Nếu nghĩ một cách tích cực, một số ít trường hợp lại “bình an vô sự”.

Thường liên quan đến bệnh lý của mẹ như cao huyết áp, bệnh thận, tiểu đường, vài bệnh tim, và một số bệnh lý di truyền. Bên cạnh đó, nguy cơ thai chậm tăng trưởng có thể đến từ việc điều trị, do thuốc mà mẹ buộc phải sử dụng như thuốc điều trị cao huyết áp. Ít gặp hơn là do mẹ nhiễm một số virus trong thai kỳ như thuỷ đậu, rubella…

Nguyên nhân đến từ chế độ dinh dưỡng hay lối sống không lành mạnh của mẹ thường hay được nghĩ đến đầu tiên, nhưng thật ra mẹ ăn ít đến mức con suy dinh dưỡng chắc bây giờ hiếm gặp. Lối sống không lành mạnh ở đây muốn đề cập là hút thuốc, uống rượu, sử dụng chất gây nghiện như heroin, cocain. Tất cả đều là những yếu tố đẩy nguy cơ thai chậm tăng trưởng lên gấp nhiều lần.

Nhóm nguyên nhân còn lại do chính bản thân bé, như bé bất thường nhiễm sắc thể số 13, 18…

Việc theo dõi và chẩn đoán hiện nay chủ yếu dựa vào siêu âm. Ngoài việc đánh giá cân nặng, sự tăng trưởng, bé sẽ được đo đạc một số mạch máu nhất định trong cơ thể, cộng thêm đo tim thai – cử động thai, bác sĩ sẽ đánh giá xem bé có “khoẻ” không, có gì đe doạ sự sống không. Việc này hoàn toàn là chuyên môn nên bạn đừng cất công tìm hiểu. Chỉ cần khám thai đúng lịch hẹn (có thể khám nhiều hơn các bà mẹ khác, lịch khám dày hơn) và tuân theo hướng dẫn của bác sĩ theo dõi.

Việc đầu tiên là các bác sĩ sẽ cố gắng tìm kiếm những nguyên nhân có thể (nhớ là có thể và không phải lúc nào cũng tìm ra). Ví dụ như nghi ngờ nguyên nhân bất thường bẩm sinh, bạn có thể phải thực hiện những xét nghiệm chuyên sâu. Nếu tìm được nguyên nhân, vấn đề sẽ giải quyết được một ít, nghĩa là xem xét những bất thường có thể liên quan, việc điều trị trong và sau sinh. Nếu không, việc theo dõi thai cho bạn sẽ ít nhiều vất vả hơn.

Về phía bạn, hãy xem lại chế độ ăn uống, nghỉ ngơi của mình, nên đa dạng hoá thực phẩm sử dụng, hạn chế làm việc quá sức. Nếu có sử dụng thuốc lá, rượu hay chất gây nghiện, vì sức khoẻ và mạng sống của con, mong bạn dừng lại càng sớm càng tốt. Chuẩn bị tinh thần cho việc phải sinh hay mổ lấy thai sớm hơn dự định, chuẩn bị cho việc chăm sóc một em bé non tháng, yếu ớt cũng như chuẩn bị chi phí cho viện phí và thuốc men sau này.

Để giảm nguy cơ thai nhẹ cân, trong giai đoạn chuẩn bị mang thai, bạn cần chuẩn bị cho mình sức khoẻ tốt, không quá gầy cũng không quá dư cân; uống bổ sung viên đa sinh tố trước – trong giai đoạn mang thai. Làm sao đó sắp xếp công việc, thời gian ăn uống – nghỉ ngơi thật cân bằng. Nếu đang gặp trục trặc (như chán ăn, stress, có khuynh hướng sử dụng rượu, thuốc an thần…) hãy mạnh dạn nói bới bác sĩ của bạn để tìm giải pháp. Dù sao thì mọi việc sẽ giải quyết đỡ phức tạp hơn khi chưa có thai so với khi bạn đang mang thai

Huỳnh Thị Lệ Xuân: Trung tâm CSSKSS Khánh Hòa