BS. Nguyễn Công Bảo

Khoa Khám Đa khoa

            Theo ghi nhận của Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Khánh Hòa từ đầu năm 2023 đến nay số người mắc sốt rét tại Tỉnh Khánh Hòa gia tăng với 120 ca mắc, trong đó huyện Khánh Vĩnh ghi nhận 114 ca mắc. Vậy, biểu hiện sớm của căn bệnh này và nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh để xử trí và điều trị đúng là vô cùng quan trọng.

              Bệnh sốt rét là gì?

             Bệnh sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium gây ra gồm: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium malariae, Plasmodium ovale, Plasmodium knowlesi. Nguy hiểm hơn cả là Plasmodium falciparum và Plasmodium vivax. Hai loài còn lại (Plasmodium ovale, Plasmodium malariae) cũng gây bệnh nhưng ít tử vong hơn. Riêng loài Plasmodium knowlesi, phổ biến ở Đông Nam Á, gây bệnh sốt rét ở khỉ nhưng cũng có thể gây bệnh nặng ở người.

             Đường lây truyền bệnh sốt rét

            Bệnh sốt rét lây truyền qua đường máu. Có 4 phương thức lây truyền bao gồm:

• Do muỗi truyền: là phương thức chủ yếu.
• Do truyền máu có nhiễm ký sinh trùng sốt rét.
• Do mẹ truyền sang con qua nhau thai bị tổn thương (hiếm gặp).
• Do tiêm chích: dùng chung bơm kim tiêm dính máu có ký sinh trùng sốt rét

Trường hợp nghi ngờ sốt rét: là những trường hợp có sốt và có yếu tố dịch tễ

• Sốt

1. Người bệnh đang sốt hoặc có tiền sử sốt trong 3 ngày gần đây
2. Có triệu chứng điển hình của cơn sốt rét
3. Những người bị sốt rét lần đầu tiên thường không có cơn sốt rét điển hình mà thường sốt không thành cơn (người bệnh thấy ớn lạnh, gai rét) hoặc sốt cao liên tục, sốt dao động

• Yếu tố dịch tễ: đến vùng sốt rét, đang ở hoặc trở về từ vùng sốt rét lưu hành hoặc có tiền sử mắc sốt rét.

Tất cả các trường hợp nghi ngờ sốt rét đều phải làm xét nghiệm để phát hiện ký sinh trùng sốt rét

Nếu lần đầu xét nghiệm soi lam âm tính, mà vẫn còn nghi ngờ người đó bị sốt rét, thì phải xét nghiệm lại lam máu sau 8-24 giờ tốt nhất vào thời điểm người bệnh đang lên cơn sốt.

            Các triệu chứng của bệnh sốt rét

‎Người bị sốt rét thường có biểu hiện qua ba giai đoạn:

‎- Giai đoạn rét run: Người bệnh lạnh run toàn thân, môi tái, mắt quầng , nổi da gà, thường kéo dài 1/2- 2 giờ.

- Giai đoạn sốt cao: Thân nhiệt nóng dần có thể sốt 38-40 độ C, mặt đỏ, da khô nóng, đau đầu, khát nước, hơi đau tức vùng gan lách thường kéo dài 1- 3 giờ.

- Giai đoạn vã mồ hôi: Thân nhiệt giảm dần, vã mồ hôi, khát nước, bớt đau đầu, cảm giác bệnh khỏe lại.

Có nhiều trường hợp mắc sốt rét không có cơn sốt điển hình, người bệnh chỉ cảm thấy ớn lạnh hoặc gai rét.

Sốt rét được chia làm 2 loại: Sốt rét thông thường chưa có biến chứng và sốt rét ác tính có biến chứng dẫn tới những triệu chứng nguy hiểm và có thể tử vong sau 12 giờ đồng hồ sau khi có triệu chứng của bệnh.

Đối với bệnh nhân mắc bệnh sốt rét việc chẩn đoán chính xác và kịp thời vô cùng quan trọng vì bệnh có thể tiến triển nhanh chóng và đe dọa tính mạng người bệnh và có thể gây ra những hậu quả khôn lường khác trong đó có thể là:

Gây thiếu máu: Do ký sinh trùng vào trong máu phá vỡ hàng loạt hồng cầu, dẫn đến thiếu máu, da xanh, môi thâm, mệt mỏi, gầy yếu.

- Gan to, lách to.

- Trẻ em bị mắc bệnh Sốt rét cơ thể còi cọc chậm lớn, kém thông minh.

- Phụ nữ có thai mắc bệnh Sốt rét dễ gây sảy thai, thai chết lưu, đẻ non hoặc khi sinh nở dễ mắc phải những tai biến.

- Phụ nữ khi mang thai nhiễm ký sinh trùng sốt rét, có thể sinh con bị sốt rét bẩm sinh. Đối với các trẻ nhỏ bị mắc bệnh sốt rét sẽ dẫn đến tình trạng thiếu máu nặng, suy hô hấp, gan to, lách to, tổn thương đa cơ quan và có thể tử vong chỉ trong 72 giờ. Thông thường, trẻ mắc sốt rét chỉ có biểu hiện là sốt nên rất dễ chẩn đoán nhầm với bệnh khác.

         Các dấu hiệu cảnh báo sốt rét ác tính

1. Rối loạn ý thức nhẹ, thoáng qua (li bì, cuồng sảng, vật vã ...)
2. Sốt cao liên tục
3. Rối loạn tiêu hóa: nôn, tiêu chảy nhiều lần trong ngày, đau bụng cấp
4. Đau đầu dữ dội
5. Mật độ ký sinh trùng thể vô tính cao (P. falciparum ++++ hoặc ≥ 100.000 KST/µl máu)
6. Thiếu máu nặng: da xanh, niêm mạc nhợt.

Người dân đang ở hoặc trở về từ vùng sốt rét lưu hành khi phát hiện có triệu chứng sốt nên đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng theo hướng dẫn./.