Cha mẹ có thể dễ dàng nhận thấy dấu hiệu dậy thì sớm ở trẻ qua những biểu hiện khác thường ở bên ngoài cơ thể của trẻ. Trẻ dậy thì sớm thường có dấu hiệu tăng trưởng rất nhanh, chiều cao có thể phát triển từ 7 đến 15cm/năm. Biểu hiện dậy thì sớm ở bé gái đó là nếu trước 8 tuổi trẻ đã xuất hiện những dấu hiệu giới tính đặc trưng như ngực to, núm vú phát triển, sẫm màu, bắt đầu có lông mu, lông nách, âm đạo tăng dịch nhầy... hoặc thấy kinh lần đầu. Còn ở bé trai có biểu hiện như cơ bắp nở nang; dương vật to, dài, sẫm màu; có ria mép; vỡ giọng; có hiện tượng xuất tinh trước 10 tuổi thì bị coi là dậy thì sớm.

Hiện tượng dậy thì sớm ở trẻ do rất nhiều nguyên nhân. Trẻ dậy thì sớm có thể chỉ đơn thuần là sự trưởng thành trước thời hạn. Tuy nhiên trẻ dậy thì sớm cũng không loại trừ một số bệnh lý có thể là nguyên nhân tiềm ẩn gây ra tình trạng này. Ở trẻ gái, có thể gặp hiện tượng này do sự phát triển bất thường của hormon sinh dục. Một bộ phận nào đó trong cơ thể như buồng trứng, tuyến thượng thận... xuất hiện những khối u hay nang có thể tiết ra hormon sinh dục làm trẻ có những biểu hiện dậy thì hoặc thấy kinh lần đầu sớm nhưng không có sự rụng trứng.

Ở trẻ trai, trẻ dậy thì sớm có thể do có khối u ở tuyến yên hoặc bệnh lý ở vùng dưới đồi.

Dậy thì sớm ở cả bé trai và bé gái có thể gặp phải do sự kích hoạt của não, do tổn thương não, teo não, có khối u trong não, động kinh hoặc bị dị tật bẩm sinh, từng bị não úng thuỷ, viêm não, bị ngoại thương, chiếu tia phóng xạ vào não... Những trẻ dậy thì sớm cho não thường bị kèm theo các triệu chứng như đau đầu, co giật, thị lực giảm sút.

Và một nguyên nhân nữa có thể gây dậy thì sớm ở trẻ là do những nhân tố bên ngoài như chế độ ăn giàu năng lượng cùng với việc lạm dụng thuốc bổ, ăn nhiều thịt động vật có chứa các chất kích thích thúc đẩy quá trình tăng trưởng nhanh ở vật  nuôi..

Trẻ dậy thì sớm cần đi khám để xác định rõ nguyên nhân, phòng trường hợp đáng tiếc xảy ra. Nếu dậy thì sớm do sự kích hoạt của não như u não, tổn thương não... rất dễ dẫn đến tử vong nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Nếu trẻ dậy thì sớm do bất thường của hormon sinh dục có thể là nguy cơ tiềm ẩn một số bệnh như u nang buồng trứng ở bé gái, bệnh tăng sản thượng thận bẩm sinh ở bé trai.

Bé gái dậy thì sớm còn có nguy cơ mắc ung thư vú, ung thư dạ con, ung thư buồng trứng cao hơn trẻ bình thường. Dậy thì sớm ở bé trai còn có thể dẫn đến vô sinh nếu không được điều chỉnh kịp thời.

Khi thấy con có những dấu hiệu dậy thì sớm, việc đầu tiên bố mẹ cần làm là đưa con đi khám để tìm nguyên nhân. Như đã nói ở trên, nếu dậy thì sớm ở trẻ do những yếu tố bệnh lý như u nang buồng trứng, tuyến thượng thận có vấn đề hoặc có vấn đề ở não... thì trẻ cần được điều trị, thậm chí cần phẫu thuật nếu cần thiết. Nếu dậy thì sớm ở trẻ do những tác nhân bên ngoài hay do lượng hormon cao hơn mức bình thường, trẻ có thể sẽ được các bác sĩ can thiệp để kìm hãm bớt việc tăng tiết quá nhiều hormon sinh dục.

Khi con dậy thì sớm, cha mẹ cần lưu ý và đưa con đi khám, bởi trẻ dậy thì sớm thường lớn vọt so với các bạn cùng tuổi, nhưng sau vài năm trẻ ngừng phát triển và có thể không đạt chiều cao tối đa của người trưởng thành. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể đưa tốc độ tăng trưởng của trẻ trở lại nhịp điệu thích hợp.

Cha mẹ cần chú ý đến tâm sinh lý của trẻ khi trẻ dậy thì sớm. Khi trẻ dậy thì sớm thường có hai trạng thái tâm lý ở trẻ đó là hoảng sợ, bất an trước những biến đổi của cơ thể mà chúng không thể kiểm soát hoặc che giấu được. Trong khi đó có trẻ lại quá vô tư và chưa ý thức được về sự thay đổi của cơ thể cũng như cách chăm sóc cơ thể khi dậy thì.Vì vậy, cha mẹ cần chia sẻ, giải thích cho con hiểu và tâm sự với con như một người bạn, giúp con vượt qua sự khủng hoảng tâm lý.

Khi bé gái dậy thì sớm, cần chuẩn bị tâm lý và giải thích cho bé hiểu, tránh để bé tự ti, sống thu mình lại, ngại giao tiếp vì thấy sự phát triển của mình khác hẳn với các bạn khác.

Trẻ dậy thì sớm nên chưa nhận thức được rõ vấn đề giới tính, vì vậy cha mẹ cần chú ý và hướng dẫn con vệ sinh hàng ngày, vệ sinh kinh nguyệt đúng cách, tránh tình trạng viêm nhiễm âm đạo.

Với bé gái, cần theo dõi kinh nguyệt của con chặt chẽ, nếu bé gái bị ra huyết nhiều, cần đưa bé đến bệnh viện để khám và điều trị vì tình trạng này sẽ làm trẻ mệt mỏi, thiếu máu. Trong giai đoạn này, trẻ phát triển về sinh lý nhưng về tâm lý chưa thực sự phát triển đầy đủ, vì thế các bà mẹ cần giáo dục giới tính để trẻ biết cách tránh bị xâm hại tình dục.

Khi trẻ trai dậy thì sớm, cha mẹ cần giải thích cho con hiểu. Đặc biệt tránh việc để con trai quá tò mò về giới tính gây phân tán, ảnh hưởng đến học tập. Và khi trẻ dậy thì sớm, nếu có hiện tượng xuất tinh, cần chú ý đến trẻ để phòng trường hợp trẻ thủ dâm sớm.Cũng có trường hợp trẻ trai dậy thì sớm gây tâm lý bất an, hoảng sợ, thậm chí có trẻ còn dễ nổi cáu, gây gổ với bạn bè. Vì vậy, cha mẹ cần đặc biệt chú ý tới trẻ trong giai đoạn này.

Cao Thị Xuân Trang

Trung tâm CSSKSS Khánh Hòa