Thử nghiệm trên động vật cho thấy nicotin và các chất thơm gốc benzen có thể làm tinh trùng dị dạng hay teo tinh hoàn. Ở người, thuốc lá có thể gây các bất thường di truyền lên tinh trùng và ảnh hưởng lên các cháu bé sinh ra. Thuốc lá còn có thể làm tăng tần suất rối loạn cương và giảm ham muốn tình dục ở nam giới.

Việc cai thuốc lá có thể cải thiện đáng kể chất lượng tinh trùng, hoặc ngăn chặn tình trạng xấu hơn có thể xảy ra.

Căng thẳng về thể chất và tinh thần 

Hầu hết những căng thẳng về thể chất và tinh thần quá mức đều có thể làm giảm số lượng tinh trùng: stress về tình cảm; làm việc vất vả hay chơi thể thao quá sức.

Mặc quần jean quá chật có thể ảnh hưởng nên quá trình phát triển cơ quan sinh dục và gây những chấn thương do đè ép. Mặc quần chật, nhất là quần lót chật, làm tinh hoàn bị ép sát vào người đồng thời thông khí kém gây ra sự tăng nhiệt độ vùng da bìu. Ngoài ra, quần lót cũng không nên dùng loại chế tạo hoàn toàn bằng chất liệu ni lông vì loại vải này dễ tích điện và điện trường sinh ra liên tục tại bìu sẽ ảnh hưởng đến sự sinh sản tinh trùng.

Để quá trình sinh tinh diễn ra bình thường, nhiệt độ vùng da bìu phải thấp hơn thân nhiệt 2 - 30C, tình trạng tăng nhiệt độ vùng da bìu kéo dài lâu ngày có thể làm giảm chất lượng tinh trùng. Tình trạng tăng nhiệt độ tương tự cũng diễn ra ở những người phải ngồi nhiều ở một chỗ như tài xế, phi công, nhân viên văn phòng.

Những người làm việc trong các ngành nghề phải thường xuyên tiếp xúc với nhiệt độ cao thường có suy giảm chất lượng tinh trùng, như nghề: thợ rèn, thợ hàn, thợ luyện kim, đầu bếp…

Theo kết quả nghiên cứu khoa học mới nhất của các chuyên gia Hungari, sóng ĐTDĐ có thể hủy hoại các tinh trùng của nam giới. Người cho ĐTDĐ vào túi quần và đeo ở thắt lưng thường xuyên sẽ bị giảm chất lượng tinh trùng.

Gần đây, người ta chứng minh rằng sử dụng máy tính xách tay đặt trên đùi cũng làm giảm số lượng tinh trùng. Nguyên nhân có thể do nhiệt độ cao và từ trường do máy phát ra ảnh hưởng đến hiện tượng sinh tinh.

Các tế bào sinh tinh trùng rất nhạy cảm với phóng xạ. Xạ trị, tia X, các dạng phóng xạ khác ảnh hưởng nhiều đến quá trình sản xuất tinh trùng. Sau khi ngưng nguồn tiếp xúc, quá trình sinh tinh mất khoảng 2 năm để hồi phục, đôi khi hoàn toàn không hồi phục

Nếu đi tắm hơi, nhiệt độ trong phòng tắm lên tới 70 – 80ºC, so với phòng tắm bình thường nhiệt độ cao gấp hơn 2 lần. Đó là điều hết sức bất lợi cho tinh trùng. Các chuyên gia cảnh báo rằng, dù là tắm nóng hay tắm hơi, nhiệt độ khoảng 34ºC là thích hợp nhất.

Khi đi xe đạp, nhất là xe đạp thể thao, lưng người lái sẽ phải cong lên liên tục. Tinh hoàn bị đè vào giữa yên xe và vùng đáy chậu gây nên tình trạng chèn ép, thiếu máu nuôi. Ngoài ra, tinh hoàn thường xuyên bị sức nén và cọ xát (nhất là với loại xe đạp thể thao) nên thường xuyên bị sung huyết, nhiệt độ vùng bìu cũng ở mức cao.

Vì vậy, các tay đua chuyên nghiệp đi xe đạp liên tục mỗi ngày nhiều giờ và kéo dài hàng tháng sẽ có ảnh hưởng xấu đến sinh sản tinh trùng.

Tiền căn dùng thuốc: một số thuốc chữa bệnh có thể gây tổn hại tạm thời hay vĩnh viễn quá trình sinh tinh như hóa trị ung thư, hormone, cimetidin, sulphasalazine, spironolactone, các thuốc huyết áp.

Hóa chất và thuốc trừ sâu trong rau củ quả trái cây ăn hàng ngày. Một số chất ô nhiễm được ghi nhận có ảnh hưởng rõ rệt lên chất lượng tinh trùng bao gồm: các gốc oxy tự do, các hóa chất diệt côn trùng, diệt cỏ (DDT, aldrin, dieldrin, PCPs, dioxin, furan…), một số hydrocarbon (ethylbenzene, bezene, toluen, xylene…), một số chất bảo quản, hóa chất có trong vật liệu xây dựng, nội thất…

Tiếp xúc trong thời gian dài với kim loại nặng như chì, cadmium, arsenic làm giảm số lượng tinh trùng. Một lượng rất nhỏ kim loại nặng có trong tinh dịch có thể ức chế nhiều enzyme quan trọng cho quá trình thụ tinh trứng của tinh trùng.

Điều tra cho thấy cứ 20 nam có một người gặp phải tình trạng hiếm muộn. Các gốc oxy tự do hoạt động (ROS) được cho là nguyên nhân làm giảm lượng tinh trùng của nam và gây trở ngại cho việc tinh trùng tìm gặp trứng.

Một điều tra mới đây của Đại học Auckland, New Zealand lên 2.876 cặp vợ chồng đang điều trị hiếm muộn cho thấy các chất chống ô xy hóa, cả tự nhiên và dạng bào chế, đặc biệt là các vitamin và khoáng chất, có thể hạn chế tác động của ROS lên tinh trùng.

Nam giới tham gia điều trị được bổ sung vitamin E, cacnitin L, kẽm và magiê. Kết qủa có 964 cặp vợ chồng đã thụ thai, 214 cặp đã sinh. Những cặp còn lại qua xét nghiệm cho thấy số lượng và hoạt động tinh trùng đã cải thiện đáng kể. Ngoài ra ta có thể dùng một số bài thuốc đông y sử dụng một số vị như nhung hươu, nhung nai, nhân sâm, cao dê... 

Nguyễn Thị Hoàng Nhung

Trung tâm CSSKSS Khánh Hòa